Çocuklar da dahil olmak üzere her yaştan insanda karşılaşabilinen huzursuz bacak sendromu nedir, neden olur ve nasıl tedavi edilir?
Huzursuz bacak sendromu (RLS) nedir?
Willis-Ekbom hastalığı olarak da adlandırılan huzursuz bacak sendromu (RLS), bacaklarınızı (ve hatta kollarınızı veya vücudunuzu) hareket ettirmek için yoğun, genellikle karşı konulmaz bir dürtüye neden olan bir uyku bozukluğudur. Uzuvlarınızdaki çekme, sürünme, çekiştirme, zonklama, kaşıntı, ağrı, yanma olarak tanımlanan diğer duyumlarla birlikte oluşur.
Bu hisler genellikle yatakta uzanırken veya uzun süre otururken, örneğin araba kullanırken veya bir tiyatrodayken ortaya çıkar. Genellikle geceleri nükseder ve uykuya dalmayı zorlaştırır. RLS’den mustarip kişiler rahatsız edici hisleri hafifletmek için hareket etmek, dolaşmak ve bacak (veya kollarını) sallamak isterler.
Huzursuz bacak sendromu (RLS) kimlerde görülür?
Çocuklar da dahil olmak üzere her yaştan insanda huzursuz bacak sendromu olabilir. RLS semptomları çocuklukta veya yetişkinlikte başlayabilir, ancak sendroma sahip olma şansı yaşla birlikte önemli ölçüde artar. RLS, kadınlarda erkeklerden daha yaygındır.
Huzursuz bacak sendromuna (RLS) ne sebep olur?
Huzursuz bacak sendromunun bazı durumlarda genetik bir sendrom olduğu bulunmuştur, bu da RLS'li ebeveynlerin bunu çocuklarına geçirebileceği anlamına gelir. RLS'li hastaların %92'sinde durum genetiktir ve birinci derecede akrabalarında da bu rahatsızlık vardır. Bu hastalar, genetik bağlantısı olmayan RLS hastalarına göre yaşamlarının daha erken dönemlerinde (45 yaşından önce) semptomlar geliştirme eğilimindedir.
Genetik yatkınlığa ek olarak, aşağıdakiler de dahil olmak üzere birçok tıbbi sorun RLS'nin gelişimi ile yakından ilişkilidir:
• Düşük demir seviyeleri (demir eksikliği)
• Böbrek fonksiyonunun kötüleştiren üremi
• Hipotiroidizm
• Depresyon
• Fibromiyalji
• Parkinson hastalığı
• Böbrek hastalığı
• Şeker hastalığı
• Romatizmal eklem iltihabı
• Periferik nöropati
• Gebelik
• Diyaliz
Antidepresanlar, alerji ve mide bulantısı önleyici ilaçlar da RLS gelişimine katkıda bulunabilirken, kafein, nikotin ve alkol ise semptomları daha da kötüleştirebilir.
Huzursuz bacak sendromunun (RLS) belirtileri nelerdir?
Uzmanlar, huzursuz bacak sendromunun belirtilerini şöyle listeliyor:
Bacak (veya kol) rahatsızlığı: Yetişkinler tarafından genellikle sürünme, kaşıntı, çekme, emekleme, çekiştirme, zonklama veya yanma olarak tanımlanan rahatsızlıklar, genellikle yatmadan hemen önce ortaya çıkar, ancak diğer uzuv hareketsizliği zamanlarında da gözlemlenebilir.
Bacakları (veya kolları) hareket ettirme dürtüsü: Uzuv rahatsızlığını gidermek için, özellikle otururken veya uzanırken olduğu gibi dinlenirken uzuvlarınızı hareket ettirmek için kontrol edilemeyen bir dürtü duyulur.
Uyku kesintisi: Rahatsızlığı gidermek için uzuvlarınızı hareket ettirme dürtüsü nedeniyle uykuya dalmak için genellikle ek zamana ihtiyaç vardır. Bazen uykuda kalmak da zor olabilir.
Uyku zamanı davranış sorunları: Rahatsızlıktan dolayı, rahatsızlığı gidermek adına uzuvlarınızı germek için yataktan kalkmanız gerekebilir.
Gündüz uyku hali: Uykuya dalma ve uykuyu sürdürme ile ilgili sorunlar gündüz uykulu olmaya sebeptir.
Davranış ve performans sorunları: Uykusuzluk kaynaklı sinirlilik, huysuzluk, konsantrasyon güçlüğü, hiperaktivite gibi davranışlar ve bunların gün içinde performans düşüklüğüne sebep olması.
Huzursuz bacak sendromu (RLS) nasıl teşhis edilir?
Ne yazık ki, huzursuz bacak sendromu için spesifik bir test yoktur. Teşhis belirtilere göre konulur. RLS ile ilişkili diğer olası sağlık sorunlarını anlamak için tıbbi öykünün bilinmesi gerekir ve tam fiziksel ve nörolojik muayeneye ek olarak kan testleri yapılabilir. Ayrıca, özellikle de obstrüktif uyku apnesi gibi diğer uyku bozukluklarıyla karıştırmamak için bir gece uykusu çalışması önerilebilir.
Huzursuz bacak sendromu (RLS) nasıl tedavi edilir?
Huzursuz bacak sendromunun tedavisi semptomların yoğunluğuna bağlıdır. Uykusuzluk ve gündüz aşırı uyku hali yaşam kalitesini etkiliyorsa tedavi düşünülmelidir. Devam eden tıbbi bozukluklara bağlı RLS vakalarında da özel tedavi gereklidir.
İlaç dışı tedaviler
Özellikle semptomlar hafifse öncelikle ilaç dışı tedaviler denenir. İlaç dışı tedaviler şunları içerir:
• Bisiklete binmek veya yürümek gibi düzenli egzersiz yapmak, ancak yatmadan birkaç saat önce ağır/yoğun egzersizlerden kaçınmak.
• Yatakta yatarken okumaktan, televizyon izlemekten veya bilgisayar ya da telefondan uzak durmak da dahil olmak üzere iyi uyku alışkanlıklarını takip etmek.
• Kafeinli ürünlerden (kahveler, çaylar, kolalar, çikolatalar ve bazı ilaçlar), nikotin ve alkolden kaçınmak veya sınırlamak.
• Bacak rahatsızlığını geçici olarak gidermek için ısıtma yastığı, soğuk kompres uygulamak veya bacaklarınızı ovmak. Ayrıca masaj, akupresür, yürüme, hafif germe veya diğer gevşeme tekniklerini denemek.
• Sıcak su banyoları
• Magnezyum takviyeleri
• Stresi mümkün olduğunca azaltmak. Meditasyon, yoga, yumuşak müzik veya diğer seçenekler değerlendirilebilir.
• Demir takviyesi. Demir eksikliği, RLS'nin geri dönüşümlü bir nedenidir. Kan testleri demir seviyenizin düşük olduğunu ortaya çıkarırsa, doktorunuz demir takviyesi almanızı önerebilir.
RLS için reçeteli ilaçlar
RLS semptomları sık veya şiddetli olduğunda, sağlık uzmanınız muhtemelen bozukluğu tedavi etmek için reçete yazacaktır. İlaç seçenekleri şunları içerir:
• Dopamin agonistleri, hareket etme dürtüsünü, bacaklardaki duyusal semptomları kontrol eder ve uykuda istemsiz bacak sarsıntılarını azaltır.
• Nöbet önleyici ilaçlar, bacaklardaki sinirlerden gelen ağrı sinyallerini yavaşlatabilir veya bloke edebilir.
• Benzodiazepinler de bazen HBS için reçete edilir, ancak bağımlılık yapma potansiyelleri ve gündüz uyku hali dahil yan etkileri nedeniyle genellikle daha ciddi vakalar için kullanılır.
• Metadon veya oksikodon gibi opioidler, HBS semptomlarını hafifletmek için kullanılabilir, ancak bağımlılık riski nedeniyle, vaka şiddetli olmadıkça ve diğer ilaçlar etkili olmadıkça genellikle reçete edilmez.