Son derece bulaşıcı olan el, ayak, ağız hastalığı en çok 5 yaşın altındaki çocuklarda görülse de herkesi etkileyebilir.
El, ayak, ağız hastalığı küçük çocuklarda yaygın olan bulaşıcı bir viral enfeksiyondur ve ağızda yaralar ve ellerde ve ayaklarda kızarıklıklar ile karakterize edilir. El, ayak, ağız hastalığının özel bir tedavisi yoktur. Ancak sık sık el yıkamak ve yakın temastan kaçınmak, çocuğunuzun enfeksiyon riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
El ayak ağız hastalığı belirtileri
El-ayak-ağız hastalığının belirti ve semptomları aşağıdakilerin tümü veya yalnızca bazılarına sebep olabilir:
• Ateş
• Boğaz ağrısı
• Kendini iyi hissetmemek
• Dil, diş etleri ve yanakların içinde kırmızı, ağrılı, kabarcık benzeri lezyonlar
• Avuç içlerinde, ayak tabanlarında ve bazen de kalçalarda kaşınmayan ancak bazen su toplayan kırmızı döküntü
• Bebeklerde ve küçük çocuklarda sinirlilik
• İştah kaybı
İlk enfeksiyondan belirti ve semptomların başlangıcına kadar geçen zaman, yani kuluçka dönemi üç ila altı gün sürer. Ateş genellikle el-ayak-ağız hastalığının ilk belirtisidir, bunu boğaz ağrısı ve bazen iştahsızlığa eşlik eden kendini iyi hissetmeme izler.
Ateşin başlamasından bir veya iki gün sonra ağız veya boğazın ön kısmında ağrılı yaralar gelişebilir. Ayrıca ellerde, ayaklarda ve muhtemelen kalçada kızarıklık olabilir.
Boğazda ve ağzın arkasında gelişen yaralar, herpangina adı verilen viral bir hastalık ile karıştırılabilir. Ancak, herpangina'nın diğer belirtileri arasında ani yüksek ateş ve hatta bazı durumlarda nöbet bulunur. Eller, ayaklar veya vücudun diğer kısımlarında gelişen yaralara ise çok nadir rastlanır.
Ne zaman doktora görünmeli?
El ayak ağız hastalığı genellikle sadece birkaç gün süren ateşe ve nispeten hafif belirti ve semptomlara neden olan hafif bir hastalıktır. Ağız yaraları veya boğaz ağrısı çocuğunuzun sıvı içmesini engelliyorsa ya da birkaç gün sonra çocuğunuzun belirti ve semptomları kötüleşirse mutlaka doktorunuzla iletişime geçin.
El ayak ağız hastalığı neden olur?
El-ayak-ağız hastalığının en yaygın nedeni, coxsackievirus A16 enfeksiyondur. Coxsackievirus, polio olmayan enterovirüsler adı verilen bir virüs grubuna aittir. Diğer enterovirüs türleri de bazen el-ayak-ağız hastalığına neden olur.
Oral alım, coxsackievirus enfeksiyonunun ve el-ayak-ağız hastalığının ana kaynağıdır. Hastalık, kişiden kişiye temas yoluyla yayılır:
• Burun salgıları veya boğaz akıntısı
• Tükürük
• Kabarcıklardan gelen sıvı
• Dışkı
• Öksürük veya hapşırıktan kaynaklanan ve havaya püskürtülen solunum damlacıkları
El-ayak-ağız hastalığı, sık bebek bezi değişimi, tuvalet eğitimi ihmali ve küçük çocukların sıklıkla ellerini ağızlarına götürmeleri nedeniyle çocuk bakım ortamlarında bulunan çocuklara kolaylıkla bulaşabilir.
En çok hastalığın ilk haftasında bulaşıcı olsa da virüs, belirtiler ve semptomlar geçtikten sonra haftalarca vücutta kalabilir. Yani, kendi iyileşirken çocuğunuz hastalığı hala başkalarına bulaştırabilme potansiyeline sahiptir.
Bazı insanlar, özellikle yetişkinler, virüsün herhangi bir belirti veya semptomunu göstermeden hastalığı atlatabilir. Salgınlar, ılıman iklimlerde yaz ve sonbaharda daha sık görülür. Tropikal iklimlerde ise yıl boyunca sürer.
Şap hastalığından farklı nedir?
El-ayak-ağız hastalığı, çiftlik hayvanlarında bulunan bulaşıcı bir viral hastalık olan şap hastalığı (bazen tırnak-ağız hastalığı olarak da adlandırılır) ile ilişkili değildir. El-ayak-ağız hastalığını evcil hayvanlardan veya diğer hayvanlardan kapamazsınız ve onlara bulaştıramazsınız.
El ayak ağız hastalığı risk faktörleri
El-ayak-ağız hastalığı öncelikle 10 yaşından küçük çocukları, genellikle 5 yaşın altındaki çocukları etkiler. Çocuk bakım merkezlerindeki çocuklar, enfeksiyon kişiden kişiye temas yoluyla yayıldığı için el-ayak-ağız hastalığı salgınlarına karşı özellikle hassastır.
Hastalığa neden olan virüse maruz kaldıktan sonra antikorlar oluşturan çocuklar, yaşlandıkça el-ayak-ağız hastalığına karşı bağışıklık geliştirirler. Bununla birlikte, ergenlerin ve yetişkinlerin hastalığa yakalanması da mümkündür.
El ayak ağız hastalığı komplikasyonlar
El ayak ağız hastalığının en sık görülen komplikasyonu dehidrasyondur. Hastalık ağızda ve boğazda yaralara neden olabilir, bu da yutkunmayı ağrılı ve zor hale getirir.
Çocuğunuzun hastalık süresince sık sık sıvı aldığından emin olmak için yakından izleyin. Dehidrasyon şiddetli ise intravenöz (IV) sıvılar gerekli olabilir.
El ayak ağız hastalığı genellikle sadece birkaç gün süren ateşe ve nispeten hafif belirti ve semptomlara neden olan küçük bir hastalıktır.
Ancak coxsackievirus'ün nadir ve bazen ciddi bir formu beyni tutabilir ve başka komplikasyonlara neden olabilir:
• Viral menenjit. Bu, beyin ve omuriliği çevreleyen zarların (meninksler) ve beyin omurilik sıvısının nadir görülen bir enfeksiyonu ve iltihabıdır.
• Ensefalit. Ciddi ve potansiyel olarak yaşamı tehdit eden bu hastalık, bir virüsün neden olduğu beyin iltihabını içerir. Nadir gelişir.
El ayak ağız hastalığı nasıl önlenir?
İşte Mayo Clinic uzmanları tarafından önerilen ve el-ayak-ağız hastalığına yakalanma riskini azaltmaya yardımcı olacak tedbirler:
• Ellerinizi dikkatlice yıkayın. Özellikle tuvaleti kullandıktan veya bebek bezini değiştirdikten sonra ve yemek hazırlamadan ve yemek yemeden önce ellerinizi sık sık ve iyice yıkayın. Sabun ve su bulunmadığında, mikrop öldürücü alkolle işlenmiş el bezleri veya jeller kullanın.
• Ortak alanları dezenfekte edin. Trafiğin yoğun olduğu alanları ve yüzeyleri önce sabun ve suyla, sonra da seyreltilmiş klorlu çamaşır suyu ve su ile temizleme alışkanlığı edinin. Virüs bu nesnelerde uzun süre yaşayabileceği için, kreşler ve okullar oyuncaklar gibi paylaşılan eşyalar da dahil olmak üzere tüm ortak alanları temizleme ve dezenfekte etme konusunda katı bir program izlemelidir. Bebeğinizin emziklerini sık sık temizleyin.
• İyi hijyen öğretin. Çocuklarınıza nasıl iyi hijyen uygulayacaklarını ve kendilerini nasıl temiz tutacaklarını öğretin. Parmaklarını, ellerini veya nesneleri ağızlarına sokmamanın neden en iyisi olduğunu açıklayın.
• Enfekte insanları izole edin. El-ayak-ağız hastalığı oldukça bulaşıcı olduğundan, hastalığı olan kişiler aktif belirti ve semptomlara sahipken başkaları ile temasları sınırlamalıdır. El ayak ağız hastalığı olan çocukları, ateşi düşene ve ağız yaraları iyileşene kadar kreş veya okuldan uzak tutun.