Genellikle yanlış teşhis konulduğu için hayatı tehdit eden ölümcül bir ayak problemi olan periferik arter hastalığı (PAD) nedir?
Yaşlandıkça, kalp hastalığı veya yüksek tansiyon problemlerinden endişelenmek alışıldık olsa da bir diğer yaygın sağlık sorunu olan periferik arter hastalığı (PAD) akıllara pek gelmiyor. Ve ne yazık ki bu yüzden birçok hastaya iyice ilerleyene kadar PAD teşhisi konulamıyor.
Periferik arter hastalığı, atardamarların sertleşmesinin bacakları ve ayakları oksijen açısından zengin kandan yoksun bırakması durumunda ortaya çıkar. Atardamarların tıkanması nedeniyle oluşur, tıpkı eski bir evdeki su borularının kireçlenmesi gibi. Vücutta tıkanmış atardamarlar ayak parmaklarına, ayaklara ve bacaklara yeterli oksijeni taşımaz. Daha az rastlansa da aynı şey kollara ve ellere de olabilir.
Yaş ilerledikçe risk büyüyor
Yaşlı insanların bu hastalıktan mustarip olma olasılığı daha yüksektir. 60 yaşın üzerindekilerde yüzde 5; 70'in üzerinde olanlarda yüzde 15 ve 80'in üzerinde olan bireylerde yüzde 20 oranında karşılaşılır. Sigara içenler ve şeker hastalarının yakalanma olasılığı ise çok daha yüksektir.
Hastalık hafif seyrederse, hiçbir belirti göstermeyebilir veya sadece yürürken bacaklarda biraz ağrıya neden olabilir. Ancak ilerlerse kangrene, ampütasyona ve hatta bazen ölüme neden olabilir.
Periferik arter hastalığı nasıl teşhis ve tedavi edilir?
Michigan Üniversitesi'nden Damar Cerrahı ve Araştırmacı Dr. Katherine Gallagher, "Hastalar çoğu zaman bacak ağrısından şikayet ettiğinde, sırt ağrısı gibi başka bir sorunla bağdaştırılarak yanlış teşhis edilir" diyor, "Daha sonra başka doktorlara sevk edilebilirler ve bazen ağrıyı hafifletmeyen sırt ameliyatı gibi prosedürler uygulanabilir. Ancak o zaman onlara PAD teşhisi konur.”
Hastalar, PAD'ları olsa bile, çoğu zaman ilaçlarla konservatif olarak yönetilebileceğini bilmelidir, diye ekliyor, “Yürürken yaşam tarzını sınırlayan ağrıları, istirahat ağrıları ve iyileşmeyen ülserleri olan hastalara cerrahi veya endovasküler tedavi uygulanmalıdır.”
Bir kişiye PAD teşhisi konduğunda veya bundan şüphelenildiğinde, genellikle bir damar cerrahına veya damar uzmanına sevk edilirler. Vasküler cerrahlar genellikle PAD hastaları için ilaçlar ve yaşam tarzı değişiklikleri önerir. Bu yöntem başarısız olursa veya vakalar ve semptomlar şiddetliyse, cerrahi veya minimal invaziv bir prosedür gerekli olabilir.
Hasta doktorun talimatlarına uyarsa, durumunun kötüleşmeme şansı yüzde 75'tir. Koşu bandında yürümek gibi egzersizlerin ağrıyı azaltmada etkili bir yol olduğu keşfedilmiştir.
Araştırmalar, PAD hastalarının denetimli egzersiz terapisi ile daha iyi performans gösterebileceğini, ancak kendi başlarına bırakıldıklarını ve birçoğunun tutarlı egzersiz rejimine uymadığını gösteriyor.
Kaliforniya Üniversitesi Davis Tıp Merkezi'nden Damar Cerrahı ve Araştırmacı Dr. Misty Humphries, hastaların sıklıkla hastalığı ortadan kaldırmak için ilaç kullanmak istediklerini belirtiyor ve “Sağlıklarının pasif gözlemcileri oluyorlar” diyor, "İlaçlar gerekli olsa da tek başına ilaç asla yeterli olmayacaktır. Hastalar hayatlarında değişiklik yapmak zorundadır.”
Bu, şunları yapmanız gerektiği anlamına geliyor:
• Yürürken veya dinlenirken baldırda, uylukta veya kalçada yorgunluk veya kramp varsa öncelik bir uzmana görünmektir
• Ayaklarınız uyuşursa doktorunuzla irtibata geçin
• Doktor ziyaretinizde, sormanız gereken soruları hatırlamak için notlar tutun
• Asla ağrıların önemsiz olduğunu varsaymayın
Gerekli teşhis konmaz ve tedavi gecikirse ne olur?
En iyi ihtimalle, acı ve ağrılar sürer ve bir süre sonra ayaklarınızda iyileşmeyen yaralar oluşabilir. Hastalık ilerlerse, ayaklarınız ve bacaklarınız o kadar az oksijen alır ki, sıklıkla ampütasyonlara yol açan kronik uzuv iskemisi adı verilen şiddetli ve ağrılı bir PAD formu geliştirebilirsiniz.
Dr. Gallagher, bazı hastalarda açık ayak yaralarının ağrılı olduğunu, ancak diğerlerinde hastalığın sadece ayaklarda uyuşmaya neden olduğu için ihmal edilebileceğinin altını çiziyor.
PAD’ın ilerlemesini önlemek için ne yapılmalı?
PAD hastalığından mustarip biri, daha şiddetli aşamalardan kaçınmak için aşağıdaki unsurlara dikkat etmelidir:
• Sigara içmeyin; sigara içiyorsanız derhal bırakın. Nikotin kan damarlarını alevlendirir ve PAD olasılığını artırır.
• Düzenli olarak doktorunuzu ziyaret edin. Kontroller, PAD gibi hastalıkları erken teşhis etmek için çok önemlidir.
• Bacaklarınızda, ayaklarınızda veya ayak parmaklarınızda ağrınız varsa veya ayaklarınızda iyileşmeyen yaralar varsa, bunu mutlaka doktor ziyaretinizde belirtin.
• Doktor tavsiyesine uyduğunuzdan ve reçete edilen tansiyon ve kolesterol ilaçlarını belirtildiği şekilde kullandığınızdan emin olun.
• Yürüyüş yapın! Günde 30 dakika, haftada üç ila beş kez yürümek, PAD'i uzak tutabilir. Bacaklarınız biraz ağrıyorsa yürümeye devam edin; ağrı kötüyse, geçene kadar birkaç dakika durun, ardından tekrar yürümeye başlayın. Hafif ve orta şiddette ağrıyı zorlamak zamanla ağrısız yürüyebileceğiniz mesafeyi artıracaktır.